نقشه مغزی یا الکتروانسفالوگرافی ( QEEG )

مغز انسان، پیچیده‌ترین عضو بدن انسان است. این عضو کوچک و فشرده، مسئول کنترل همه جنبه‌های زندگی ما، از تنفس و ضربان قلب گرفته تا تفکر و احساسات است. مغز از میلیاردها نورون تشکیل شده است که با هم شبکه‌ای پیچیده را تشکیل می‌دهند که اطلاعات را پردازش می‌کند، تصمیم می‌گیرد و رفتارهای ما را کنترل می‌کند.
عملکرد مغز بسیار پیچیده است و هنوز به طور کامل درک نشده است. با این حال، دانشمندان می‌دانند که مغز از طریق فعالیت الکتریکی کار می‌کند. این فعالیت الکتریکی، که به عنوان امواج مغزی شناخته می‌شود، بازتابی از فعالیت نورون‌ها است. امواج مغزی با فرکانس‌های مختلف وجود دارند که هر کدام با عملکرد خاصی از مغز مرتبط هستند. ما در این مقاله قصد داریم در مورد یکی از آزمایش‌هایی که از تشخیص این امواج انجام می‌گیرد صحبت کنیم.

نقشه مغزی یا QEEG

نقشه مغزی (QEEG) یک روش غیر تهاجمی برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی مغز است. این روش با استفاده از الکترودهای کوچکی که روی پوست سر قرار می گیرند، انجام می شود. الکترودها سیگنال های الکتریکی مغز را ثبت می کنند و این سیگنال ها به یک کامپیوتر منتقل می شوند.
نقشه مغزی می تواند برای ارزیابی عملکرد مغز استفاده شود. این روش می تواند برای تشخیص اختلالات مغزی، مانند صرع، اختلالات خواب و اختلالات شناختی و روانی استفاده شود. همچنین می‌تواند برای ارزیابی اثربخشی درمان‌های مختلف، مانند داروها و تحریک مغز، استفاده شود. در بعضی از موارد روان‌پزشکان برای تجویز بعضی از دارو‌ها یا برای اطمینان از وجود یک اختلال روانی مانند دوقطبی، اسکیزوفرنی و ‌بیش‌فعالی از این آزمایش استفاده می‌کنند.

نکته حائز اهمیت، در تشخیص افتراقی و متمایزکننده اضطراب و بیش فعالی است. بسیاری از مراجعین به دلیل تشخیص اشتباه سال‌ها داروهای اشتباه مصرف می‌کنند! به این معنی که اگر قرار است داروی بیش فعالی مصرف شود داروی ضداضطراب تجویز می گردد!

نحوه انجام آزمایش نقشه مغزی

آزمایش نقشه مغزی معمولاً در یک کلینیک یا آزمایشگاه انجام می‌شود. بیمار روی یک صندلی می‌نشیند یا تخت دراز می‌کشد و الکترودهای کوچکی روی پوست سر او قرار می‌گیرند. الکترودها به یک کامپیوتر متصل هستند که سیگنال‌های الکتریکی مغز را ثبت می کند. این آزمایش معمولاً حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و در نوبه خود یکی از آزمایش‌های سریع مغزی می‌باشد. باید اشاره کنم که در این آزمایش بیمار باید در طول آزمایش بی‌حرکت در جای خود بماند.

انواع نقشه مغزی

دو نوع اصلی نقشه مغزی QEEG وجود دارد:
− QEEG استاندارد: این نوع QEEG از ۲۰ الکترود استفاده می‌کند که به طور مساوی روی پوست سر قرار می‌گیرند. این نوع QEEG برای ارزیابی کلی عملکرد مغز استفاده می‌شود. این آزمایش با هدف تهیه یک عملکرد کلی از فعالیت‌های مغزی انجام می‌شود.
− QEEG کانونی: این نوع QEEG از تعداد کمتری الکترود استفاده می‌کند که در مناطق خاصی از مغز قرار می‌گیرند. این نوع QEEG برای ارزیابی عملکرد مناطق خاصی از مغز برای استفاده می‌شود. این آزمایش برای بررسی و تحلیل یک بخش مورد نظر از مغز انجام می‌شود.

کاربردهای نقشه مغزی

نقشه مغزی QEEG می‌تواند برای اهداف مختلفی استفاده شود، از جمله:
− تشخیص اختلالات مغزی: QEEG می‌تواند برای تشخیص اختلالات مغزی، مانند صرع، اختلالات خواب و اختلالات شناختی، اختلالات روان‌تنی، و تشخیص هرگونه نقص عملکردی در مغز استفاده شود.
− درمان اختلالات مغزی: از نقشه مغزی می‌توان برای درمان اضطراب، افسردگی، بیش فعالی – اختلال نقص توجه و اوتیسم و اختلال دوقطبی استفاده کرد.
− بررسی اثربخشی درمان: یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های نقشه مغزی این است که از آن می‌توان برای بررسی اثربخشی و تاثیر درمان‌های مختلف، مانند داروها، شوک‌های مغزی، روان‌درمانی عصبی و تحریک مغز، استفاده کرد.
− تحقیق: نقشه مغزی با اطلاعاتی که از عملکرد ناحیه‌های مختلف مغز به ما می‌دهد، از آن می‌توان برای مطالعه عملکرد مغز در افراد سالم و افراد مبتلا به بیماری و افراد در حین درمان استفاده کرد.

مزایا و معایب نقشه مغزی

مزایا QEEG عبارت است از:
− غیر تهاجمی: نقشه مغزی یک روش غیر تهاجمی، غیر مستقیم و بدون درد و عوارض است که هیچ خطری برای بیمار ندارد. بیمار تمام مدت بر روی یک صندلی می‌نشیند.
− سریع بودن: این آزمایش معمولاً حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد که سریع‌تر از دیگر ابزار‌های تحلیلی مغز است.
− قابل تکرار است: QEEG یک روش قابل تکرار است که می‌توان آن را چندین بار بدون عوارضی انجام داد و به نتایج جدیدی دست‌یافت.

معایب QEEG عبارت است از:
− گران است: QEEG در کنار تمامی فواید و کاربرد‌های کامل و دقیقی که دارد یک روش گران است.
− نیاز به متخصص دارد: QEEG باید توسط یک متخصص حاذق و با مهارت انجام شود.